Όρια… Φράγμα και επαφή

Πως νιώθεις όταν κάποιος/α προσπαθεί να μπει στον “χώρο” σου; Καταφέρνεις να τον υπερασπιστείς; Πως νιώθεις όταν ο άλλος σου επιβάλει τα όριά του; Τα σέβεσαι ή όχι;

Επιτρέπουμε κάποιοι περισσότερο, κάποιοι λιγότερο και κάποιοι καθόλου τις αποφάσεις, τις επιθυμίες, τις προτιμήσεις των άλλων να εισβάλλουν στην ψυχή μας.

Η αίσθηση του εαυτού μας ως ξεχωριστή οντότητα και ο σεβασμός προς τον εαυτό μας και τους άλλους είναι άμεσα συνδεδεμένη με τον καθορισμό των ορίων. Ένα νεογέννητο μωρό δεν ξεχωρίζει τον εαυτό του από τη μητέρα. Θεωρεί ότι αυτό και η μητέρα είναι ένα. Μέσα από την επαφή με τη μητέρα, κατά τον 2^ο με 6^ο μήνα θα συνειδητοποιήσει σιγά-σιγά τα όριά του, θα οικοδομήσει την ταυτότητά του και θα μπουν τα θεμέλια για την ικανότητα που θα έχει στο μέλλον να αγαπήσει τον εαυτό του και τους άλλους.

Στο σώμα μας το δέρμα είναι το όριο ανάμεσα στον εσωτερικό και εξωτερικό κόσμο. Εκφράζεται η ανάγκη μας για αγάπη και προστασία, αλλά και ο φόβος μας μην αυτά χαθούν. Η αγκαλιά, το χάδι που θα δεχτεί ένα νεογέννητο από τη μαμά επηρεάζει κατά πολύ την σωματική και συναισθηματική του εξέλιξη. Σχετικές έρευνες σε πρόωρα μωρά έδειξαν ότι όταν εκείνα δέχονταν το χάδι της νοσοκόμας ή της ίδιας της μητέρας αυξάνονταν το βάρος τους σταδιακά, με αποτέλεσμα να φτάνουν το βάρος που θα είχαν αν είχαν γεννηθεί κανονικά στους 9 μήνες. Αντίθετα πρόωρα μωρά που δεν είχαν την φροντίδα αυτή είτε έμεναν λιπόβαρα με ποικίλα προβλήματα υγείας είτε δεν κατάφερναν να επιβιώσουν. Δεν είναι τυχαίο αν σκεφτούμε ότι κατά την εμβρυική κατάσταση το δέρμα δημιουργείται από τον ίδιο ιστό με το νευρικό σύστημα, γι’ αυτό και είναι τόσο δεκτικό όπως και τα αισθητήρια νεύρα μας.

Η έλλειψη ορίων μέσα στην οικογένεια δημιουργεί φόβο, ανασφάλεια και ταυτόχρονα μια εξάρτηση του παιδιού από τους γονείς. Όταν δεν υπάρχουν συγκεκριμένα όρια και κανόνες το παιδί δεν ξέρει πώς να συμπεριφερθεί, πιο είναι το σωστό και πιο το λάθος. Θεωρεί πως οι γονείς του δεν το αγαπούν και δεν ενδιαφέρονται για εκείνο. Επιπλέον όταν τα όρια των μελών της οικογένειας μπλέκονται μεταξύ τους, το αποτέλεσμα είναι μια δυσλειτουργική, συμβιωτική σχέση. Χάνεις σιγά-σιγά την αυτονομία σου, την ανεξαρτησία σου, την εκτίμηση και την εμπιστοσύνη στον εαυτό σου. Καταλήγεις να ανέχεσαι ολοένα και περισσότερα για να μην χάσεις τον άλλον/η και τα όριά σου ολοένα διευρύνονται, με αποτέλεσμα να μην σέβεσαι ούτε εσύ τα όρια του άλλου. Ούτε στον επαγγελματικό τομέα μπορείς να εμπνέεις κύρος και σταθερότητα.

Μπορεί όμως κάποιος να είναι κοινωνικός, να κάνει για παράδειγμα εύκολα γνωριμίες, να είναι ευχάριστος, αλλά να μην αφήνει να τον πλησιάσεις πραγματικά. Ενώ φαίνεται “ανοιχτός” στην επαφή να νιώθεις πως σε κρατάει συναισθηματικά σε απόσταση. Τα αυστηρά και άκαμπτα όρια, που δεν αφήνουν χώρο για την έκφραση των επιθυμιών και των αναγκών του παιδιού δημιουργούν επίσης φόβο και ανασφάλεια και οδηγούν σε μια αποστασιοποίηση και μια αρκετά ψυχαναγκαστική συμπεριφορά στην ενήλικη ζωή. Τα αυστηρά όρια χρησιμεύουν ως προστασία του εαυτού. Τα παραπάνω κιλά για παράδειγμα “διευρύνουν” τα όρια μας ή καλύτερα ενισχύουν αυτά που υπάρχουν ήδη. Υπάρχει μια τεράστια ανάγκη για αγάπη, αλλά ταυτόχρονα και φόβος για επαφή. Ο φόβος πως αν χαλαρώσεις λίγο τις άμυνές σου κινδυνεύεις απ’ τους άλλους, πως θα αλλοτριωθείς ή πως “θα ενοχλήσεις” τον άλλον/η, με αποτέλεσμα όμως τη μοναξιά και την απομόνωση. Και οι δύο περιπτώσεις (ελαστικά ή άκαμπτα όρια) είναι οι δύο όψεις του ιδίου νομίσματος, τα δύο άκρα που οδηγούν σε προβλήματα στις διαπροσωπικές σχέσεις.

Μην φτάνεις στο σημείο να ανέχεσαι τόσα πολλά μέχρι να “φτάσει ο κόμπος στο χτένι”. Μην επιτρέπεις στους άλλους να χώνονται στη ζωή σου και βάλε στη θέση του όποιον/α επιχειρήσει να κάνει κάτι τέτοιο. Για να το επιτύχεις όμως αυτό θα πρέπει να βάλεις πρώτα τον εαυτό σου στη θέση που του ανήκει.. Πρέπει να μάθουμε να λέμε “όχι”. Το “όχι” είναι μια λέξη που εγκαθιδρύεται από την ηλικία των 12-18 μηνών. Απ’ την άλλη σταθερά όρια δεν σημαίνει ανελαστικά όρια. Προστασία της ελευθερίας του εαυτού μας δεν σημαίνει περιχαράκωσή του.

Όταν τα όρια συγχέονται οι ρόλοι μετατοπίζονται. Όσο πιο σαφή και σταθερά είναι τόσο πιο ουσιαστική είναι η επικοινωνία με τους άλλους. Κάποτε για να προσαρμοστούμε στο περιβάλλον θέσαμε κάποια όρια. Σήμερα δεν ζούμε σε αυτές τις συνθήκες, γιατί πολύ απλά δεν είμαστε πια 2 χρονών. Είναι καιρός λοιπόν να γίνει ένας επαναπροσδιορισμός των ορίων μας. Δεν μπορούμε να έχουμε την απαίτηση οι άλλοι να σέβονται τα όριά μας, τη στιγμή που εμείς οι ίδιοι δεν τα έχουμε ορίσει ξεκάθαρα ή δεν μπορούμε να παραπονιόμαστε για το γεγονός ότι δεν μας πλησιάζουν οι άλλοι (φυσικά ή συναισθηματικά) τη στιγμή που δεν τους επιτρέπουμε να μας πλησιάσουν. Όταν νομίζεις πως προστατεύεις κατ’ αυτό τον τρόπο τον εαυτό σου χάνεις την ευκαιρία να αγαπήσεις αλλά και να αγαπηθείς πραγματικά.

από την ψυχολόγο – ψυχοθεραπεύτρια Έφη Ταμπουρά

www.psycho-therapy.gr