Ο ρόλος της διατροφής στη ρύθμιση του Αλτσχάιμερ

Το Αλτσχάιμερ είναι μια ασθένεια μη θεραπεύσιμη, εκφυλιστική και θανατηφόρα.  Στα πρώτα στάδια, το συνηθέστερο αναγνωρισμένο σύμπτωμα είναι η απώλεια μνήμης, όπως και η δυσκολία στην επαναφορά στην μνήμη πρόσφατων γεγονότων. Με την πρόοδο της ασθένειας, τα συμπτώματα περιλαμβάνουν σύγχυση, οξυθυμία, επιθετικότητα, ταλάντευση διάθεσης, διακοπή ομιλίας, απώλεια της μακροπρόθεσμης μνήμης, και τη γενική κοινωνική απόσυρση του πάσχοντος καθώς οι αισθήσεις του μειώνονται.

Η νόσος του Αλτσχάιμερ ολοένα και αυξάνεται. Έχει υπολογιστεί πως 24 εκατ. άνθρωποι παγκοσμίως πάσχουν από άνοια με 4,6 εκατομμύρια νέα περιστατικά κάθε χρόνο. Το Αλτσχάιμερ είναι η πιο συχνή μορφή της άνοιας με 50-60% των περιπτώσεων. Η αιτιολογία της νόσου παραμένει ασαφής, αλλά είναι πολύ πιθανόν να είναι αποτέλεσμα γενετικών και περιβαλλοντικών παραγόντων.

Υπάρχουν στοιχεία ότι το οξειδωτικό στρες (παραγωγή και συσσώρευση των αμυλοειδών-β-πεπτιδίων στον εγκέφαλο, υπεύθυνα για τη νόσο), τα λίπη, το αλκοόλ και οι βιταμίνες που σχετίζονται με την ομοκυστεΐνη, παίζουν ρόλο στην παθογένεια της νόσου. Επίσης, υπάρχει ένας μεγάλος αριθμός ερευνών οι οποίες υποδεικνύουν πως καρδιαγγειακοί παράγοντες κινδύνου, συμπεριλαμβανομένων της υπέρτασης, των υπερχοληστερολαιμιών, του καπνίσματος, του διαβήτη, της παχυσαρκίας, των καρδιαγγειακών παθήσεων, και της μειωμένης φυσικής δραστηριότητας, αυξάνουν την πιθανότητα εμφάνισης Αλτσχάιμερ και άνοιας. Αξίζει να σημειωθεί πως πολλές μελέτες υποστηρίζουν ότι η σχέση μεταξύ διατροφής και Αλτσχάιμερ είναι όμοια με αυτήν της διατροφής και της στεφανιαίας νόσου.

Αρκετές έρευνες in vitro και in vivo σε ζώα έχουν δείξει πως τα αντιοξειδωτικά θρεπτικά συστατικά προστατεύουν τον εγκέφαλο από το οξειδωτικό στρες και άλλες φλεγμονώδεις καταστροφές, αλλά υπάρχουν ελάχιστα διαθέσιμα δεδομένα από επιδημιολογικές μελέτες. Συγκεκριμένα οι βιταμίνες C και Ε έχουν μελετηθεί για τη σχέση τους με την εξέλιξη της ασθένειας του Αλτσχάιμερ, αλλά τα στοιχεία είναι αντικρουώμενα.

Επίσης, τελευταία στοιχεία δείχνουν πως και οι βιταμίνες του συμπλέγματος Β, όπως είναι η Β6, η Β12 και το φυλλικό οξύ, μπορεί να παίξουν έναν προστατευτικό ρόλο απέναντι στο Αλτσχάιμερ.

Τέλος, υπάρχουν ουσιαστικά επιδημιολογικά δεδομένα από έναν μεγάλο αριθμό πρόσφατων ερευνών οι οποίες αποδεικνύουν ένα προστατευτικό ρόλο των ω-3 λιπαρών οξέων, όπως το δοκοσοεξανενικό οξύ στο Αλτσχάιμερ.

Τα τελευταία χρόνια το ενδιαφέρον στις έρευνες, όσον αφορά τη σχέση της διατροφής και της νόσου έχει επικεντρωθεί στη μελέτη μιας ολοκληρωμένης διατροφικής συμπεριφοράς σε σχέση με την εξέληξη του Αλτσχάιμερ, παρά στην ανάλυση συγκεκριμένων θρεπτικών συστατικών. Επισημένεται, πως η ανάλυση μεμονωμένων θρεπτικών συστατικών και τροφίμων, μπορεί να παραλήψει σημαντικές αλληλεπιδράσεις μεταξύ συστατικών μιας δίαιτας, και πιο σημαντικά γιατί η διατροφή των ανθρώπων δεν αποτελείται από ένα μόνο θρεπτικό συστατικό ή τρόφιμο.

Έτσι λοιπόν, οι έρευνες έχουν κινηθεί προς την εξέταση της σχέσης μεταξύ Μεσογειακής Διατροφής και της εξέλιξης της νόσου του Αλτσχάιμερ. Η πρώτη έρευνα η οποία έδειξε την πιθανή σχέση μεταξύ του Μεσογειακού τύπου δίαιτας και της νόσου, ήταν το 2006 από τον Scarmeas και τους συνεργάτες του. Το δείγμα της έρευνας αποτέλεσαν 2258 άτομα χωρίς συμπτώματα άνοιας και τα οποία παρακολουθήθηκαν από κοντά για 4 χρόνια. Μετά από 4 χρόνια στενής ιατρικής παρακολούθησης εμφανίστηκαν 262 περιπτώσεις Αλτσχάιμερ και έχει αναφερθεί πως υψηλότερη πιστή εφαρμογή του μεσογειακού τύπου δίαιτας ήταν συσχετισμένη με χαμηλότερο κίνδυνο εμφάνισης Αλτσχάιμερ (40%).

Ακολούθησαν και άλλες έρευνες οι οποίες επιβεβαίωσαν τα αποτελέσματα αυτής της πρώτης μελέτης, παρόλα αυτά χρειάζεται να μελετηθούν περαιτέρω και άλλες ομάδες ανθρώπων, όπως διαφορετικής εθνικότητας. Τέλος, αξίζει να σημειωθεί πως ο Scarmeas και οι συνεργάτες του σε άλλη έρευνα που πραγματοποιηθήκε σε πληθυσμό της Νέας Υόρκης απέδειξε πως και η αυξημένη φυσική δραστηριότητα μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο εμφάνισης της νόσου του Αλτσχάιμερ.

Συμπερασματικά λοιπόν, ο ρόλος της διατροφής στη ρύθμιση του Αλτσχάιμερ (AD) χρειάζεται παραπάνω επιστημονική μελέτη. Παρόλα αυτά μπορούμε να καταλήξουμε στο συμπέρασμα πως άτομα που ακολουθούν μια Μεσογειακή διατροφή φαίνεται να έχουν λιγότερες πιθανότητες να εμφανίσουν αυτή τη νόσο.

Φαίδρα Δάγκογλου

Διαιτολόγος Διατροφολόγος, Msc

In Food Science and Technology/ Food Safety

Πηγές:

Ν. Scarmeas, ΜD,et al, “Mediterranean Diet and Risk for Alzheimer’s Disease”, (2006) Ann Neurol, vol. 59, pp. 912-921.

Vassallo, Neville, Scerri. Charles, “Mediterranean Diet and Dementia of the Alzheimer Type”, (2013), Current Aging Science, vol. 6, no 2, pp 150-162

Scarmeas, MD, et al, “Physical Activity, Diet, and Risk of Alzheimer Disease”, (2009), JAMA, vo. 302, no 6, pp 627-637

Lourida, et al, “Mediterranean Diet, Cognitive Function, and Dementia: A Systematic Review”, (2013), vol. 24, no 4, pp 479-489

Francesco Sofi et al, “Effectiveness of Mediterranean Diet: Can It Help Delay or Prevent Alzheimer’s Disease?”, (2010), Journal of Alzheimer’s Disease, vol 20, pp1-7